Beschrijving van het onderzoek van Marijn Franx en
zijn
collegas
Huidig
Onderzoek
Oudere
Highlights
Andere
activiteiten
Huidig
Onderzoek
Als je op zoek bent naar mooie afbeeldingen
of films, kijk hier
Een leuk televisie interview met uitleg en mooie beelden is
hier te vinden
Een publieke lezing waarin ik het onderzoek uitleg voor een algemeen
publiek
staat op
deze link
We gebruiken de Hubble Space Telescope, de Keck telescope, de Gemini
telescoop, de Very Large Telescope om sterrenstelsels op zeer grote
afstand te bestuderen. We weten hoe ver die sterrenstelsels staan dank
zij de uitdijing van het heelal: hoe verder weg een stelsel staat, hoe
sneller het zich van ons afbeweegt.
Door die uitdijing wordt het licht van sterrenstelsels steeds
roder. Het wordt daarmee moeilijker op te vangen: normale cameras
kunnen "infrarood" licht niet zien.
De ontwikkeling van cameras die dat licht wel kunnen zien is erg snel,
en mede daardoor is er een enorme ontwikkeling in de sterrenkunde op
dit moment. In 2009 is een nieuwe camera op de Hubble Telescoop gezet,
en die camera is uitermate geschikt om die infrarood stelsels te
vinden.
We zijn nu opnames aan het maken met de Hubble, die vele nieuwe
sterrenstelsels op record afstand laten zien. Hier is beschreven hoe we die eerste sterrenstelsels gevonden hebben (januari 2010) Dit is een afbeelding die de Hubble gemaakt heeft met de nieuwe camera: een van de meest gevoelige afbeeldingen ooit:
Dankzij dezelfde Hubble, kunnen we ook zeer scherpe opnames maken van
sterrenstelsels die dichterbij staan. We hebben ontdekt dat er al vele
oude sterrenstelsels waren toen het heelal "slechts" 2 miljard jaar
oud
was (het is nu meer dan 13 miljard jaar oud).
Om een volstrekt onbekende reden vormen die stelsels geen sterren
meer.
Tegelijkertijd, zijn ze zeer zwaar (10 maal zwaarder dan onze eigen
melkweg
stelsel), maar ook zeer klein (3 tot 5 maal kleiner). Het is een groot
raadsel hoe deze sterrenstelsels konden vormen. En hoe ze weer zijn
verdwenen, want we hebben gevonden dat ze praktisch niet meer bestaan.
Waarschijnlijk zijn ze gegroeid door andere stelsels op te eten !
Achtergrond informatie:
hyper actief sterrenstels in het vroege heelal
baby stelsels met overgewicht
stellaire
geboorte beperking in het jonge
heelal
honderden
jonge stelsels aan de rand van het heelal
(2006)
het
heelal loopt rood aan (2003)
Wie doet het onderzoek
?
Dit onderzoek wordt voornamelijk gedaan door studenten,
promovendi, en postdocs (postdocs zijn gepromoveerde onderzoekers
die in tijdelijke dienst zijn. Ze zijn altijd verhuisd na hun
promotie).
Op dit moment werken aan de Sterrewacht Leiden aan
deze projecten:
promovendi: Maaike Damen, Moein Mosleh, Jesse van
de Sande, Daniel Szomoru
postdocs: Jo Holt, Ryan Quadri (Nova
fellow)
Bovendien werken vele stafleden in Leiden samen aan
dit onderzoek (bijvoorbeeld Paul van der Werf, Huub Rottgering,
Jarle Brinchmann, Joop Schaye, en promovendi en postdocs die met hun
werken.
We werken samen met vele buitenlandse groepen, met
name de groep op Yale University (USA)
Peter van Dokkum, Gabe
Brammer, Kate Whitaker, Rachel Bazanson, Danilo Marchesini, en
anderen,
de groep op University of California and Lick
Observatory, Santa Cruz
Garth Illingworth, Rychard Bouwens (die
naar Leiden verhuist deze zomer), Valentino Gonzales,
en
welbekende postdocs die eerder in Leiden zijn
gepromoveerd:
Mariska Kriek (Princeton)
Ivo Labbe (Cargenegie
Observatories, Pasadena)
Stijn Wuyts (Harvard)
Rik
Williams(Carnegie) en Natascha Forster Schreiber(Max Planck
Geselschaft) die eerder postdocs waren in Leiden
en nog veel
meer personen. We komen eenmaal per jaar bijeen in het Lorentz
Centrum in Leiden om ons onderzoek te plannen, en eenmaal per jaar
in de VS.
OUDERE
HIGHLIGHTS
ontdekking van "counter-rotating cores" in
Elliptische sterrenstelsels (1988)
ontdekking van het meest
verweggelegen sterrenstelsel in het Universum (op dat moment) (1997)
zie:
http://en.wikipedia.org/wiki/CL_1358%2B62
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_galaxies
ontdekking
dat vele sterrenstelsels botsen en versmelten in het vroege
heelal
http://www.astronomie.nl/beeldbank/25/475/botsingen_in_cluster_ms1054-03.html
het
allergevoeligste beeld van het heelal in het infrarood (nog steeds
een record voor de
roodste
band)
http://www.strw.leidenuniv.nl/~fires/press/press0212/
(engels)
http://www.strw.leidenuniv.nl/~fires/pers/pers0212/
(nederlands)
ontdekking van oude sterrenstelsels in de
"FIRES" velden
Franx et
al. 2003
ANDERE
ACTIVITEITEN
Ik ben betrokken bij de bouw van de opvolger van
de Hubble Space Telescope.
Deze telescoop heet de James Webb
Space
Telescope. Zie
www.jwst.nasa.gov/
en.wikipedia.org/wiki/James_Webb_Space_Telescope
Hij
zal gelanceerd worden in 2014. Ik ben lid van de NASA James Webb
Space Telescope
Science Working Group. Deze commissie adviseert
NASA over de bouw van de telescoop.
Bovendien ben ik lid van
het NIRSPEC science team. NIRSPEC is de spectrograaf die
ESA
bouwt voor de
JWST
www.stsci.edu/jwst/instruments/nirspec/
Ik
ben betrokken bij de bouw van de Europese Extremely Large
Telescope. Deze telescoop
zal een diameter hebben van 42m, en zal
worden gebouwd in Chili.
Ik ben voorzitter geweest van de
Science Working Group, en ik ben lid van de ESE,
een
wetenschappelijke commissie die ESO
adviseert
zie: http://www.eso.org/sci/facilities/eelt/
OVERIG
kijk hier voor nog meer
plaatjes en films (geen goede uitleg)